رویارویی جدید چین و آمریکا در اقیانوس‌ها

به گزارش نبأخبر،برگزاری رزمایش نظامی از پیش اعلام نشده چین در اقیانوس آرام حاکی از افزایش تنش‌ها در منطقه اقیانوس هند و اقیانوس آرام است.
نیروی دریایی چین بزرگ‌ترین مانور دریایی تاریخ خود را در 12 سپتامبر 2023 در اقیانوس آرام در حالی انجام داد که برگزاری این رزمایش نظامی از پیش اعلام نشده بود. اقدامی که نشان می‌دهد تنش‌ها تا چه حد در منطقه اقیانوس هند و اقیانوس آرام فزاینده شده‌اند. این رزمایش بیانگر تمایل پکن به گسترش دامنه عملیات نیروهای دریایی خود به مناطق فراتر از سواحل چین برای رسیدن به دریاهای آزاد یا آنچه “آب‌های آبی” نامیده می‌شود، است.

با توجه به اینکه مانورهای پکن در منطقه‌ای انجام شده‌اند که مسیر دسترسی دریانوردی از گستره اصلی اقیانوس آرام تا دریای چین جنوبی را در بر می‌گیرد و بین جزیره تایوان، فیلیپین و جزیره آمریکایی گوام امتداد دارد، برای ارتش ایالات متحده از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است.
یکی از دلایل برگزاری این مانور می‌تواند مسائل مرتبط با بحران تایوان باشد. چین جزیره تایوان را بخشی جدایی ناپذیر از قلمرو خود می‌داند؛ در حالی که مقامات حاکم در تایپه ضمن رد دیدگاه پکن، به ایده درخواست استقلال از چین پایبند هستند و البته تلاش می‌کنند به این خواسته خود از طریق مسالمت‌آمیز دست یابند. با این حال تایپه به خوبی می داند که دستیابی به این ایده نه از طریق مسالمت آمیز ممکن است و نه بدون کسب حمایت خارجی. به همین دلیل مقامات سیاسی تایوان علاقه مند به کسب حمایت سیاسی و نظامی آمریکا هستند. در این بین ایالات متحده نیز همواره از تایوان به مثابه اهرم فشار علیه چین استفاده کرده است.

علاوه بر ملاحظات تاریخی، سیاسی و اقتصادی، اهمیت ژئواستراتژیک تایوان برای چین در این واقعیت نهفته است که تایوان اولین خط دفاعی برای مرزهای دریایی چین است؛ زیرا تایپه در حدود 140 کیلومتری سرزمین اصلی چین قرار دارد. به همین دلیل در اسناد دفاعی چین، از تایوان به عنوان “اولین زنجیره جزیره” یاد می‌شود که از شمال ژاپن شروع و از فیلیپین می‌گذرد و تا ویتنام امتداد پیدا می‌کند. نیروی دریایی چین تأمین امنیت “اولین زنجیره جزایر” را اولویت اصلی برای محافظت از خود در برابر هرگونه تهدید امنیتی خارجی بالقوه تلقی می‌کند.
یکی دیگر از دلایل برگزاری بزرگ‌ترین مانور دریایی چین، حضور فزاینده آمریکا در اقیانوس هند و اقیانوس آرام است. پکن این واقعیت را درک کرده که واشنگتن در تلاش برای محاصره و مهار نفوذ چین در منطقه، استراتژی خاصی را در قبال آسیا دنبال می کند که بر تشدید حضور نظامی در منطقه هند و اقیانوس آرام استوار است. بارزترین ویژگی این استراتژی آمریکا را می توان در حضور نظامی سنگین شناورهای نیروی دریایی ایالات متحده در منطقه هند و اقیانوسیه مشاهده کرد که از استرالیا و جزایر اقیانوس آرام شروع می‌شود و از پایگاه‌های نظامی آن در ژاپن و کره جنوبی می‌گذرد و به دریاهای نزدیک چین می‌رسد.
برآوردها نشان می‌دهد که ناوگان اقیانوس آرام آمریکا شامل حدود 200 کشتی، از جمله 5 ناو هواپیمابر، حدود 1100 هواپیمای جنگی و بیش از 130،000 نیروی دریایی و غیرنظامی است. تعداد نیروهای تفنگداران دریایی در اقیانوس آرام نیز حدود 86000 سرباز به همراه 640 هواپیما است.

علاوه بر حضور پر رنگ نیروهای نظامی آمریکا در منطقه، آنچه باعث نگرانی پکن می‌شود، رزمایش‌های دریایی مشترک ایالات متحده با متحدان آسیایی خود در منطقه است. به عنوان مثال رزمایش نیروهای دریایی ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و فیلیپین در اوت 2023 که اولین رزمایش مشترک بین چهار کشور محسوب می‌شد، نگرانی های چین را از حضور نظامی آمریکا در سواحل فیلیپین برانگیخت.
از این رو مانورهای چین در اقیانوس آرام و اقیانوس هند را می توان در چارچوب مقابله با حضور آمریکا در این منطقه مورد ارزیابی قرار داد. در واقع پکن برای ایجاد موازنه قوا در منطقه در تلاش است حضور دریایی خود را گسترش دهد.
در این راستا چین تلاش گسترده‌ای کرده تا قدرت نظامی خود را در دریا افزایش دهد. بر اساس آخرین طبقه بندی ناوگان دریایی جهان در سال 2023، چین پس از ایالات متحده در جایگاه دوم قرار گرفته است. چین دارای ناوگان دریایی بسیار بزرگی است که شامل 425 واحد دریایی، 3 ناو هواپیمابر، 72 زیردریایی، 48 ناوشکن و 71 ناوگروه است. مشخصه بارز این ناوگان در مقایسه با ناوگان آمریکا، جوان بودن شناورهای دریایی چین است؛ زیرا میانگین سنی شناورهای دریایی چینی 13.8 سال است اما میانگین سن شناورهای آمریکایی به 23.3 سال می‌رسد.

بی‌تردید یکی از پیامدهای مهم افزایش تنش‌های دریایی میان چین و آمریکا می‌تواند تشدید بی‌ثباتی منطقه‌ای باشد. انتظار می‌رود با توجه به تحرکات و فعالیت‌های تهاجمی آمریکا در آب‌های سرزمینی مورد مناقشه چین با همسایگانش به ویژه در جنوب، زمینه برای ظهور بی‌ثباتی در منطقه فراهم شود. در حالی که برخی از همسایگان چین برای مقابله با نگرانی ها تلاش می‌کنند مشارکت امنیتی خود را با ایالات متحده افزایش دهند اما در واقع میدان دادن به آمریکا خود باعث پدید آمدن چالش‌های جدید خواهد شد.
از سوی دیگر افزایش نقش نیروی دریایی چین در اقیانوس آرام و اقیانوس هند با منافع غرب در منطقه به ویژه در بحران تایوان و تلاش برای شکل دادن به ساز و کارهای امنیتی جدید، متضاد است. از این رو احتمالاً به موازات تحکیم و تقویت قدرت دریایی چین، کشورهای غربی به خصوص ایالات متحده امریکا نیز تلاش خواهند کرد حضور خود در این مناطق را افزایش دهند. چنین امری می‌تواند به تشدید رقابت دریایی در منطقه دامن بزند و مناطق اقیانوس آرام و اقیانوس هند را به کانون تنش‌ها و اختلافات آینده تبدیل کند.