در طول چند ماه اخیر رخداد‌های خاورمیانه برای جهان مسیری نابسامان در مدیریت تشدید یا به عبارت دقیق‌تر شکست در مدیریت تشدید تنش را تعیین کرده است. علیرغم کشتار مداوم فلسطینیان در غزه منطقه به طور کامل در وضعیت جنگ همه جانبه‌ای قرار نداشت که بسیاری از اکتبر گذشته نسبت به آن نگرانی داشتند. با این وجود، طی چند روز گذشته رشته تحولات بغرنج و خشنونت آمیزی از جمله ترور “اسماعیل هنیه” رهبر سیاسی حماس در تهران باعث شده تا همگان نسبت به وقوع آن چه درباره خاورمیانه نگران بوده اند، نزدیک‌تر شوند.
به گزارش نبأخبر،”ولی نصر” استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته جانز هاپکینز به “وُکس” می‌گوید: “هر روز که آتش بس در غزه برقرار نمی‌شود مرز شمالی اسرائیل بیش از پیش دچار تنش و ناآرامی خواهد شد. اکنون ایران و انصارالله و دیگر بازیگران به طور مستقیم درگیر جنگ خواهند شد. مدیریت چنین شرایطی دشوارتر خواهد بود”.
در طول چند ماه اخیر رخداد‌های خاورمیانه برای جهان مسیری نابسامان در مدیریت تشدید یا به عبارت دقیق‌تر شکست در مدیریت تشدید تنش را تعیین کرده است. علیرغم کشتار مداوم فلسطینیان در غزه منطقه به طور کامل در وضعیت جنگ همه جانبه‌ای قرار نداشت که بسیاری از اکتبر گذشته نسبت به آن نگرانی داشتند. با این وجود، طی چند روز گذشته رشته تحولات بغرنج و خشنونت آمیزی از جمله ترور “اسماعیل هنیه” رهبر سیاسی حماس در تهران باعث شده تا همگان نسبت به وقوع آن چه درباره خاورمیانه نگران بوده اند، نزدیک‌تر شوند.
به نقل از وُکس، ترور هنیه چند ساعت پس از حمله هوایی اسرائیل در بیروت لبنان رخ داد که منجر به جانباختن یکی از فرماندهان ارشد حزب الله لبنان شد. موارد دیگری نیز وجود داشته اند. روز سه شنبه پس از چندین حمله اخیر نیرو‌های آمریکایی در منطقه ایالات متحده حمله‌ای را علیه حشد الشعبی در عراق انجام داد. چنین حملاتی از اوایل سال ۲۰۲۴ میلادی به این سو بی سابقه بوده اند. در روز‌های اخیر نیز اسرائیل برای اولین بار در پاسخ به حمله پهپادی در ۱۹ جولای توسط انصارالله یمن که یک نفر در جریان آن در تل آویو کشته شده بود، حملات هوایی علیه یمن انجام داد.
در این میان شاید بپرسید میزان خطر تا چه اندازه زیاد است؟ روزنامه اسرائیلی “هاارتص” گزارش داده که در اوایل ماه جاری موسسه مطالعات امنیت ملی یک اندیشکده اسرائیلی شبیه سازی جنگی را انجام داد که با تروری مرموز در تهران توسط اسرائیل آغاز خواهد شد. در آن شبیه سازی اشاره شد که جنگ از طریق حملات هوایی امریکا به ایران آغاز شده و با گسترش به یک جنگ منطقه‌ای همه جانبه به طرز شومی به پایان خواهد رسید. شبیه سازی‌هایی از این دست برای کمک به سیاستگذاران به منظور ترسیم سناریو‌های بالقوه و نه پیش بینی آینده انجام می‌شود. اگرچه ممکن است با توجه به حملات و ضد حملات در روز‌های اخیر عجیب به نظر برسد، اما همه بازیگران از جمله اسرائیل، ایران، حزب الله و ایالات متحده هنوز به احتمال زیاد تلاش می‌کنند تا وضعیت را در سطحی قابل کنترل نگه دارند.
“بلال ساب” تحلیلگر موسسه خاورمیانه و مشاور سابق در امور خاورمیانه برای وزارت دفاع آمریکا به “وُکس” می‌گوید: “ما به جنگ نزدیک‌تر می‌شویم، اما وقوع جنگ هم چنان بعید به نظر می‌رسد، زیرا هیچ کس آن را نمی‌خواهد”. با این وجود، جنگ‌های زیادی در طول تاریخ وجود داشته اند که بدون آن که کسی به طور فعال تمایلی به آن داشته باشد آغاز شده اند. تناقض در جریان آن است که حتی اگر اسرائیل و ایران خواهان جنگ نباشند اقدامات آنان باعث افزایش احتمال بروز جنگ می‌شود.
عامل کشنده برای مذاکرات
هنیه در سال ۲۰۱۹ میلادی غزه را ترک کرد و عمدتا در دوحه پایتخت قطر اقامت گزیده بود. او به عنوان نماینده بین المللی حماس فعالیت می‌کرد، اما کنترل روزانه کمی بر عملیات تحت رهبری “یحیی سنوار” رهبر آن گروه در داخل غزه داشت. سه تن از فرزندان هنیه و تعدادی از نوه‌های او پیش‌تر در جریان حملات اسرائیل در غزه ترور شده بودند. با توجه به فاصله هنیه از خط مقدم جنگ در غزه ترور او احتمالا تأثیر کمی بر هدایت حماس در جنگ با اسرائیل خواهد داشت. تقریبا به طور قطع می‌توان گفت که ترور هنیه یک ضربه به مذاکرات آتش بس است که یک مقام آمریکایی هفته گذشته آن را در “مراحل پایانی” توصیف کرده بود. هنیه یکی از مدافعان آتش بس بود. روز چهارشنبه نخست وزیر قطر جایی که رهبری سیاسی آن گروه در آن مستقر است و به عنوان میانجی در گفتگو‌ها عمل کرده در توئیتی نوشت: “وقتی یک طرف مذاکره کننده طرف دیگر را ترور می‌کند چگونه میانجی گری می‌تواند موفقیت آمیز باشد”؟
ترور هنیه خبر تلخی برای مردم غزه است جایی که در جریان تجاوز اسرائیل بیش از ۴۰ هزار نفر جان شان را از دست داده اند. اکنون خطر گسترش درگیری در غزه افزایش خواهد یافت. حزب الله موشک‌ها و پهپاد‌ها را علیه شمال اسرائیل پرتاب می‌کند و اسرائیل نیز از همان آغاز جنگ پاسخی مشابه داده است.
“ولی نصر” استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته جانز هاپکینز به “وُکس” می‌گوید: “هر روز که آتش بس در غزه برقرار نمی‌شود مرز شمالی اسرائیل بیش از پیش دچار تنش و ناآرامی خواهد شد. اکنون ایران و انصارالله و دیگر بازیگران به طور مستقیم درگیر جنگ خواهند شد. مدیریت چنین شرایطی دشوارتر خواهد بود”.
در حالی که انتقام جویی حزب‌الله می‌تواند معنادار باشد، اما سوال واقعی این است که ایران پس از آن که اسرائیل موفق شد به خطوط دفاعی آن کشور نفوذ کند و یک متحد بلندپایه حماس را در آن کشور را ترور کند چه خواهد کرد؟
ایران چگونه پاسخ خواهد داد؟
“جاناتان لرد” مدیر رسمی سابق پنتاگون در برنامه امنیت خاورمیانه در مرکز امنیت جدید آمریکا به “وُکس” می‌گوید: “به نظر من بسیار محتمل به نظر می‌رسد که حزب الله نوعی اقدام تشدید کننده درگیری را انجام دهد و از آنجایی که اسرائیل به هنیه در داخل تهران حمله کرده ایران نیز احتمالا باید نوعی اقدام برای بازگرداندن اعتماد به حاکمیت ملی خود را انجام دهد”.
قتل یک مقام برجسته مانند هنیه و این واقعیت که او برای مراسم تحلیف رئیس جمهور جدید ایران در تهران حضور داشت باعث تشدید ماجرا و فشار بر ایران برای پاسخگویی شد. اسرائیل هم چنین ممکن است تنها هدف انتقام جویی ایران نباشد. “آنتونی بلینکن” وزیر امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه گفته بود که قتل هنیه “چیزی است که ما از آن مطلع نبودیم یا درگیر آن نبودیم”. این احتمالا درست است، اما ایرانی‌ها خریدار چنین استدلالی نیستند. نماینده ایران در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد آمریکا و اسرائیل را محکوم کرد و و نوشته است: “این اقدام بدون مجوز و حمایت اطلاعاتی آمریکا ممکن نبود”.
“علی واعظ” مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران، به “وُکس” می‌گوید: “پاسخ ایران احتمالا تقابلی سراسری علیه آمریکا و اسرائیل خواهد بود. این به معنای حملات هماهنگ و همزمان است و این حملات بسیار خطرناک‌تر و مهار آن بسیار دشوارتر از حملات پیشین خواهد بود”.
این بحران برای رئیس‌جمهور جدید ایران که به معنای واقعی کلمه در اولین هفته کار خود به سر می‌برد آزمونی بزرگ خواهد بود. پزشکیان در مقایسه با سلف خود گابراهیم رئیسی” که اخیرا در جریان یک سانحه هوایی جان اش را از دست داد فردی میانه رو به شمار می‌رود. امید رای دهندگان این بود که پزشکیان بتواند باب مذاکره با امریکا را بازتر کند. نصر می‌گوید: “به گمان من پزشکیان به ریاست جمهوری رسید تا بار دیر امکان دستیابی به توافق با امریکا را امتحان کند”.. با توجه به همه این رخداد‌ها ممکن است به طور منطقی بپرسیم که چه نوع تشدید تنشی هنوز ممکن است رخ دهد؟ اسرائیل و حزب الله هنوز روی زمین با یکدیگر نمی‌جنگند. هنوز هیچ جنگ مداومی بین اسرائیل و ایران وجود ندارد. سربازان ایالات متحده هنوز به طور مستقیم در جنگ شرکت ندارند و فراتر از انجام حملات هوایی دوره‌ای کار دیگری انجام نداده اند. با این وجود، گاردریل‌ها ضعیف‌تر می‌شوند وضعیت تنش تشدید شده و خطرناک‌تر می‌شود. با این وجود، اینجا خاورمیانه است و اوضاع همیشه می‌تواند بدتر شود.
